Sanskrit Language Test

Result

Sanskrit Language Test - 10

Score
-
out of -
Rank
-
out of -

TIME Taken - -

SHARING IS CARING

If our Website helped you a little, then kindly spread our voice using Social Networks. Spread our word to your readers, friends, teachers, students & all those close ones who deserve to know what you know now.

Weekly Quiz Competition

Question 1
5 / -1
Directions For Questions

निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -
एतस्मिन् मासे महोत्सवः अस्ति तस्य नाम गोकुलाष्टमी वा श्रीकृष्णजन्माष्टमी। कीदृशः महोत्सवः ? एषा तिथि सर्वे महता उत्साहेन उत्सवं कुर्वन्ति। वेदे रामायणे च पुराणे तथा महाभारते भगवान हरि: आदौ मध्ये च अन्ते सर्वत्र गीयते। एतत् न पर्याप्तं ब्रह्मा वरुण: इन्द्रः रुद्रः मरुतः च दिव्यैः स्तोत्रैः स्तुवन्ति। ऋषयः सामवेदे वेदाङ्गे उपनिषदे च केवलः हरिः वा कृष्णः एव स्तुवन्ति। योगिनां ध्यानस्य विषयः अपि कृष्णः एव अस्ति। तस्य जन्मतिथि श्रावण कृ. अष्टमी रविवासरे अर्थात् १७ आगस्त २०१४ अस्ति। अतः अस्माकं सिध्दता करणीया।
यदि कस्मिश्श्चित् गृहे कस्यापि बान्धवस्य जन्मदिवसः अस्ति, तर्हि सर्वे जनाः तस्य कृते उपहारं आनयन्ति। तस्य प्रियं भोजनं अपि पचन्ति। नूतनानि वस्त्राणि अपि क्रीणन्ति। अन्यसमये यदि अस्माकं उपनगरे कश्चित् पुरुषस्य जन्मदिवसः अस्ति तर्हि जनाः बृहद् फलकं स्थापयन्ति। पिष्टकं शुभेच्छापत्रानि च आनयन्ति । सर्वे तस्य एव स्तुवन्ति। तत्र अस्‍माकं उद्देशः सः प्रसन्न भवतु इति अस्ति। अतः एव श्रीकृष्णस्य जन्मतिथौ रतौ केवल कृष्णस्य स्तुति लीला कीर्तने एव कालव्यापनं करणीयम्। यदि वयं केवल स्व-इन्द्रियप्रीत्यर्थं चित्रपटस्य संगीते नृत्य कुर्मः, यदि वयं नूतनानि वस्त्राणि आभरणानि धरामः तर्हि भगवान प्रसन्न अथवा आनन्दितः न भवति। किन्तु अद्यतनकाले दहिहंडी उत्सव प्रारम्भ अभवत्। सः उत्सव अधिकृतः नास्ति आध्यात्मिकः नास्ति। केवलः कोलाहल: वैदिकसंस्कृतैः अध: पतनः च अस्ति। अङ्गप्रदर्शनं अपानियपानं करणीयम् एतत अस्ति। अतः एव ...view full instructions

योगिनां ध्यानस्य विषयः अपि कः अस्ति ?

A
ऋषयः

B
ब्रह्मा

C
रुद्रः

D
कृष्णः
Solution
प्रश्नानुवाद - योगियों के ध्यान का विषय भी क्या है ?
स्पष्टीकरण-
गद्यांश की पंक्ति - योगिनां ध्यानस्य विषयः अपि कृष्णः एव अस्ति।
हिन्दी अर्थ - योगियों के ध्यान का विषय भी कृष्ण ही है।

गद्यांश से स्पष्ट है, अतः यहाँ कृष्णः सही उत्तर है।
Additional Information
शब्दार्थ -
योगिनां - योगियों का/की/के
ध्यानस्य - ध्यान का
एव - ही (अव्यय पद)

Question 2

5 / -1

Directions For Questions

निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -

एतस्मिन् मासे महोत्सवः अस्ति तस्य नाम गोकुलाष्टमी वा श्रीकृष्णजन्माष्टमी। कीदृशः महोत्सवः ? एषा तिथि सर्वे महता उत्साहेन उत्सवं कुर्वन्ति। वेदे रामायणे च पुराणे तथा महाभारते भगवान हरि: आदौ मध्ये च अन्ते सर्वत्र गीयते। एतत् न पर्याप्तं ब्रह्मा वरुण: इन्द्रः रुद्रः मरुतः च दिव्यैः स्तोत्रैः स्तुवन्ति। ऋषयः सामवेदे वेदाङ्गे उपनिषदे च केवलः हरिः वा कृष्णः एव स्तुवन्ति। योगिनां ध्यानस्य विषयः अपि कृष्णः एव अस्ति। तस्य जन्मतिथि श्रावण कृ. अष्टमी रविवासरे अर्थात् १७ आगस्त २०१४ अस्ति। अतः अस्माकं सिध्दता करणीया।

यदि कस्मिश्श्चित् गृहे कस्यापि बान्धवस्य जन्मदिवसः अस्ति, तर्हि सर्वे जनाः तस्य कृते उपहारं आनयन्ति। तस्य प्रियं भोजनं अपि पचन्ति। नूतनानि वस्त्राणि अपि क्रीणन्ति। अन्यसमये यदि अस्माकं उपनगरे कश्चित् पुरुषस्य जन्मदिवसः अस्ति तर्हि जनाः बृहद् फलकं स्थापयन्ति। पिष्टकं शुभेच्छापत्रानि च आनयन्ति । सर्वे तस्य एव स्तुवन्ति। तत्र अस्‍माकं उद्देशः सः प्रसन्न भवतु इति अस्ति। अतः एव श्रीकृष्णस्य जन्मतिथौ रतौ केवल कृष्णस्य स्तुति लीला कीर्तने एव कालव्यापनं करणीयम्। यदि वयं केवल स्व-इन्द्रियप्रीत्यर्थं चित्रपटस्य संगीते नृत्य कुर्मः, यदि वयं नूतनानि वस्त्राणि आभरणानि धरामः तर्हि भगवान प्रसन्न अथवा आनन्दितः न भवति। किन्तु अद्यतनकाले दहिहंडी उत्सव प्रारम्भ अभवत्। सः उत्सव अधिकृतः नास्ति आध्यात्मिकः नास्ति। केवलः कोलाहल: वैदिकसंस्कृतैः अध: पतनः च अस्ति। अङ्गप्रदर्शनं अपानियपानं करणीयम् एतत अस्ति। अतः एव

...view full instructions

‘स्तुवन्ति’ अस्मिन् पदे का धातु अस्ति ?

स्तुव्

स्तु

स्तुत्

स्तव

Solution

प्रश्नानुवाद - ‘स्तुवन्ति’ इस पद में कौन-सी धातु है ?

स्पष्टीकरण -

स्तुवन्ति - स्तुति करते हैं
संस्कृत व्याकरण में धातु का प्रयोग क्रियाओं के अर्थ में होता है। जैसे - गम् - जाना, पठ् - पढ़ना
स्तुवन्ति इस पद में स्तु धातु है। जिसका अर्थ होता है - स्तुति करना।
स्तुवन्ति धातुरूप लट्लकार, प्रथमपुरुष-बहुवचन में बनता है।

अतः यहाँ स्तु सही विकल्प है। अन्य विकल्प असंगत/अशुद्ध है।

Additional Information

स्तु (स्तुति करना) धातुरूप का लट्लकार में प्रयोग निम्नलिखित है-

पुरुष	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथम पुरुष	स्तौति	स्तुतः	स्तुवन्ति
मध्यम पुरुष	स्तौषि	स्तुथः	स्तुथ
उत्तम पुरुष	स्तौमि	स्तुवः	स्तुमः

Question 3
5 / -1
Directions For Questions

निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -
एतस्मिन् मासे महोत्सवः अस्ति तस्य नाम गोकुलाष्टमी वा श्रीकृष्णजन्माष्टमी। कीदृशः महोत्सवः ? एषा तिथि सर्वे महता उत्साहेन उत्सवं कुर्वन्ति। वेदे रामायणे च पुराणे तथा महाभारते भगवान हरि: आदौ मध्ये च अन्ते सर्वत्र गीयते। एतत् न पर्याप्तं ब्रह्मा वरुण: इन्द्रः रुद्रः मरुतः च दिव्यैः स्तोत्रैः स्तुवन्ति। ऋषयः सामवेदे वेदाङ्गे उपनिषदे च केवलः हरिः वा कृष्णः एव स्तुवन्ति। योगिनां ध्यानस्य विषयः अपि कृष्णः एव अस्ति। तस्य जन्मतिथि श्रावण कृ. अष्टमी रविवासरे अर्थात् १७ आगस्त २०१४ अस्ति। अतः अस्माकं सिध्दता करणीया।
यदि कस्मिश्श्चित् गृहे कस्यापि बान्धवस्य जन्मदिवसः अस्ति, तर्हि सर्वे जनाः तस्य कृते उपहारं आनयन्ति। तस्य प्रियं भोजनं अपि पचन्ति। नूतनानि वस्त्राणि अपि क्रीणन्ति। अन्यसमये यदि अस्माकं उपनगरे कश्चित् पुरुषस्य जन्मदिवसः अस्ति तर्हि जनाः बृहद् फलकं स्थापयन्ति। पिष्टकं शुभेच्छापत्रानि च आनयन्ति । सर्वे तस्य एव स्तुवन्ति। तत्र अस्‍माकं उद्देशः सः प्रसन्न भवतु इति अस्ति। अतः एव श्रीकृष्णस्य जन्मतिथौ रतौ केवल कृष्णस्य स्तुति लीला कीर्तने एव कालव्यापनं करणीयम्। यदि वयं केवल स्व-इन्द्रियप्रीत्यर्थं चित्रपटस्य संगीते नृत्य कुर्मः, यदि वयं नूतनानि वस्त्राणि आभरणानि धरामः तर्हि भगवान प्रसन्न अथवा आनन्दितः न भवति। किन्तु अद्यतनकाले दहिहंडी उत्सव प्रारम्भ अभवत्। सः उत्सव अधिकृतः नास्ति आध्यात्मिकः नास्ति। केवलः कोलाहल: वैदिकसंस्कृतैः अध: पतनः च अस्ति। अङ्गप्रदर्शनं अपानियपानं करणीयम् एतत अस्ति। अतः एव ...view full instructions

कस्य प्रियं भोजनं अपि पचन्ति ?

A
चित्रपटस्य

B
कृष्णस्य

C
तस्य

D
हरिः
Solution
प्रश्नानुवाद - किसका प्रिय भोजन भी पकाते हैं ?
स्पष्टीकरण -
गद्यांश की पंक्ति - तस्य प्रियं भोजनं अपि पचन्ति।
हिन्दी अर्थ - उसका प्रिय भोजन भी पकाते हैं।

गद्यांश से स्पष्ट है कि यहाँ तस्य सही उत्तर है।
Additional Information
शब्दार्थ -
अपि - भी (अव्यय पद)
पचन्ति - पकाते हैं (पच् धातु, लट्लकार, प्रथमपुरुष-बहुवचन)

Question 4

5 / -1

Directions For Questions

‘महोत्सवः’ इत्यत्र सन्धिः वर्तते-

गुणसन्धि

यणसन्धि

वृद्धिसन्धि

श्चुत्वसन्धि

Solution

प्रश्नानुवाद - ‘महोत्सवः’ यहाँ सन्धि है-

स्पष्टीकरण -

शब्द - महोत्सवः
सन्धिविच्छेद - महा + उत्सवः

सूत्र - आद् गुणः

नियम - जब प्रथम पद के अन्त में अ या आ आवे और उसके बाद इ, ई या उ, ऊ आता है तो, वहाँ दोनों के स्थान क्रमशः ए और ओ आदेश होता है।
- अ, आ + इ, ई = ए
- अ, आ + उ, ऊ = ओ

उदाहरण-

हित + उपदेशः - हितोपदेशः (यहाँ प्रथम पद के अन्त में अ + बाद में उ आया है, जहाँ दोनों के स्थान पर ओ आदेश हो गया।)
यहीं नियम महोत्सवः शब्द में लगा है। (जहाँ प्रथम पद के अन्त में आ + बाद में उ स्वर है, जिससे महोत्सवः शब्द बना।)

अतः यहाँ गुण सन्धि सही उत्तर है।

Additional Information

अन्य विकल्प -

यण् सन्धि

इ, ई + अन्य स्वर = य्

उ, ऊ + अन्य स्वर = व्

ऋ + अन्य स्वर = र्

उदाहरण -

यदि + अपि = यद्यपि

वृद्धि सन्धि

अ + ए, ऐ = ऐ

आ + ए, ऐ = ऐ

अ + ओ, औ = औ

आ + ओ, औ = औ

उदाहरण -

अद्य + एव = अद्यैव (ऐ)

श्चुत्व सन्धि

यदि त वर्ग से पहले या बाद में श् या च वर्ग आया हो तो स् को श् और त वर्ग को च वर्ग हो जाता है।

उदाहरण -

सत् + चरितम् - सच्चरितम्

Question 5

5 / -1

Directions For Questions

...view full instructions

‘सर्वे जनाः तस्य कृते उपहारं आनयन्ति।’ अस्मिन् वाक्ये सर्वनामपदमस्ति।

जनाः

सर्वे

आनयन्ति

उपहारं

Solution

प्रश्नानुवाद - ‘सर्वे जनाः तस्य कृते उपहारं आनयन्ति।’ इस वाक्य में सर्वनाम पद है।

स्पष्टीकरण -

सर्वनाम पद - सर्वनाम पद वे पद होते हैं, जो संज्ञा शब्दों में स्थान पर उपयोग किये जाते हैं।
वाक्य - सर्वे जनाः तस्य कृते उपहारं आनयन्ति।
हिन्दी अर्थ - सभी लोग उसके लिए उपहार लाते हैं।
- इस वाक्य में दो सर्वनाम पद हैं - सर्वे (सभी) और तस्य (उसका)
सर्वे - सर्व सर्वनाम शब्दरूप (यह रूप सर्व सर्वनाम शब्दरूप पुल्लिंग के प्रथमा विभक्ति-बहुवचन में बनता है।)
तस्य - तत् सर्वनाम शब्दरूप (यह रूप तत् सर्वनाम शब्दरूप पुल्लिंग के षष्ठी विभक्ति-एकवचन में बनता है।)

दिए हुए विकल्पों में सर्वे शब्द सर्वनाम पद है।

Additional Information

सर्व (सब) सर्वनाम शब्दरूप पुल्लिंग के शब्दरूप निम्नलिखित हैं-

विभक्ति	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमा	सर्वः	सर्वौ	सर्वे
द्वितीया	सर्वम्	सर्वौ	सर्वान्
तृतीया	सर्वेण	सर्वाभ्याम्	सर्वैः
चतुर्थी	सर्वस्मै	सर्वाभ्याम्	सर्वेभ्यः
पंचमी	सर्वस्मात्	सर्वाभ्याम्	सर्वेभ्यः
षष्ठी	सर्वस्य	सर्वयोः	सर्वेषाम्
सप्तमी	सर्वस्मिन्	सर्वयोः	सर्वेषु

Question 6
5 / -1

Directions For Questions

निर्देशः अधोलिखितम् गद्यांश पठित्वा एतदाधारित् प्रश्नान् उत्तरत्तः
आधुनिके युगे सूचनाप्रोद्यौगिक्यां क्रान्तिकारिपरिवर्तनं प्रतिदिनं पश्यामः, यथा- दूरभाषः, दूरदर्शनं, चलदूरभाषः, संगणकयन्त्रम् इत्यादयः। सूचनासंसाधनानां विस्तारो अभवत्। अन्ययन्त्राणामपेक्षया संगणकयन्त्रस्य कार्यक्षमता अधिका विद्यते। आंग्लभाषायाम् अस्य कृते कम्प्यूटर इति शब्दः अस्ति। अत्र 'कम्प्यूट' इति मूलशब्दः। संगणकेन टंकणयन्त्रस्य, गणकयन्त्रस्य, दूरदर्शनयन्त्रस्य च सर्वाः विशेषता आत्मसात्कृताः। संगणके टंकणाय अक्षरकुञ्जिकापट्टः गणकसामर्थ्यं दूरदर्शनयवनिका च सम्प्रविष्टाः भवन्ति। आदेशग्राहक; (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।

...view full instructions

संङ्गणकयन्त्रस्य कति अवयवात्मकं वर्तते?

A
पञ्च

B
अष्ट

C
षट्

D
सप्त
Solution
प्रश्नार्थ - संगणक कितने अवयव का होता है?
स्पष्टीकरण - प्रस्तुत गद्यांश में संगणक के अवयवों के बारे में कहते समय उल्लिखित है- 'आदेशग्राहकः (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।' अर्थात् 'आदेशग्राहक(इनपुट यूनिट), आदेशानुपालक(आउटपुट यूनिट), मस्तिष्क (प्रोसेसर, प्रोसिसिंग यूनिट) और स्मृतिपटल (मेमोरी) यहाँ मुख्यतः पाँच अवयवों का यहाँ यन्त्र है।'
Additional Information
- आदेशग्राहकः (इनपुट) = कीबोर्ड, माउस इ.
- आदेशानुपालकः (आउटपुट) = मोनिटर, स्पीकर इ.
- मस्तिष्कं (प्रोसेसर) - सी. पी. यू.
- स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) = हार्ड ड्राइव इ.
- पञ्चावयवात्मकं = पांच अवयवों का
- यन्त्रमिदम् = यन्त्रम् + इदम् = यह यन्त्र
Question 7
5 / -1

Directions For Questions

निर्देशः अधोलिखितम् गद्यांश पठित्वा एतदाधारित् प्रश्नान् उत्तरत्तः
आधुनिके युगे सूचनाप्रोद्यौगिक्यां क्रान्तिकारिपरिवर्तनं प्रतिदिनं पश्यामः, यथा- दूरभाषः, दूरदर्शनं, चलदूरभाषः, संगणकयन्त्रम् इत्यादयः। सूचनासंसाधनानां विस्तारो अभवत्। अन्ययन्त्राणामपेक्षया संगणकयन्त्रस्य कार्यक्षमता अधिका विद्यते। आंग्लभाषायाम् अस्य कृते कम्प्यूटर इति शब्दः अस्ति। अत्र 'कम्प्यूट' इति मूलशब्दः। संगणकेन टंकणयन्त्रस्य, गणकयन्त्रस्य, दूरदर्शनयन्त्रस्य च सर्वाः विशेषता आत्मसात्कृताः। संगणके टंकणाय अक्षरकुञ्जिकापट्टः गणकसामर्थ्यं दूरदर्शनयवनिका च सम्प्रविष्टाः भवन्ति। आदेशग्राहक; (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।

...view full instructions

संङ्गकयन्त्रस्य आंग्लनाम किम्?

A
कम्प्यूटर

B
रेफ्रिरेजेटर

C
केलकूलेटर

D
टाईपिंग

Solution

प्रश्नार्थ - संगणक को अंग्रेज़ी में क्या कहते है?
स्पष्टीकरण - प्रस्तुत गद्यांश में संगणक के बारे में कहते समय उल्लिखित है- 'आंग्लभाषायाम् अस्य कृते कम्प्यूटर इति शब्दः अस्ति । अत्र 'कम्प्यूट' इति मूलशब्दः।' अर्थात् 'अंग्रेज़ी में इस के लिए कम्प्यूटर यह शब्द है। यहाँ 'कम्प्यूट' यहाँ मूलशब्द है।'
अतः इस वाक्य से स्पष्ट होता है, संगणक को अंग्रेज़ी में 'कम्प्यूटर' कहते है।
Additional Information
आंग्लभाषायाम् - अंग्रेजी भाषा में
Question 8
5 / -1

Directions For Questions

निर्देशः अधोलिखितम् गद्यांश पठित्वा एतदाधारित् प्रश्नान् उत्तरत्तः
आधुनिके युगे सूचनाप्रोद्यौगिक्यां क्रान्तिकारिपरिवर्तनं प्रतिदिनं पश्यामः, यथा- दूरभाषः, दूरदर्शनं, चलदूरभाषः, संगणकयन्त्रम् इत्यादयः। सूचनासंसाधनानां विस्तारो अभवत्। अन्ययन्त्राणामपेक्षया संगणकयन्त्रस्य कार्यक्षमता अधिका विद्यते। आंग्लभाषायाम् अस्य कृते कम्प्यूटर इति शब्दः अस्ति। अत्र 'कम्प्यूट' इति मूलशब्दः। संगणकेन टंकणयन्त्रस्य, गणकयन्त्रस्य, दूरदर्शनयन्त्रस्य च सर्वाः विशेषता आत्मसात्कृताः। संगणके टंकणाय अक्षरकुञ्जिकापट्टः गणकसामर्थ्यं दूरदर्शनयवनिका च सम्प्रविष्टाः भवन्ति। आदेशग्राहक; (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।

...view full instructions

आदेशानुपालकः किम्

A
मेमोरी

B
प्रोग्राम

C
इनपुट

D
आउटपुट
Solution
प्रश्नार्थ - 'आदेशानुपालकः' क्या होता है?
स्पष्टीकरण - प्रस्तुत गद्यांश में संगणक के पाँच अवयवों के बारे में कहा गया है- 'आदेशग्राहकः (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।' अर्थात् 'आदेशग्राहक(इनपुट यूनिट), आदेशानुपालक(आउटपुट यूनिट), मस्तिष्क (प्रोसेसर, प्रोसिसिंग यूनिट) और स्मृतिपटल (मेमोरी) यहाँ मुख्यतः पाँच अवयवों का यहाँ यन्त्र है।'
इस वाक्य में आदेशग्राहकः को 'आउटपुट' कहा गया है, जो आदेश का अनुपालन करते है और माहिती को प्रसारित करते है, जिसमें मोनिटर, स्पीकर इ. का समावेश होता है।
Additional Information
- आदेशानुपालकः (आउटपुट) = मोनिटर, स्पीकर इ.
- मस्तिष्कं (प्रोसेसर) - सी. पी. यू.
- स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) = हार्ड ड्राइव इ.
- पञ्चावयवात्मकं = पांच अवयवों का
- यन्त्रमिदम् = यन्त्रम् + इदम् = यह यन्त्र

Question 9

5 / -1

Directions For Questions

निर्देशः अधोलिखितम् गद्यांश पठित्वा एतदाधारित् प्रश्नान् उत्तरत्तः

आधुनिके युगे सूचनाप्रोद्यौगिक्यां क्रान्तिकारिपरिवर्तनं प्रतिदिनं पश्यामः, यथा- दूरभाषः, दूरदर्शनं, चलदूरभाषः, संगणकयन्त्रम् इत्यादयः। सूचनासंसाधनानां विस्तारो अभवत्। अन्ययन्त्राणामपेक्षया संगणकयन्त्रस्य कार्यक्षमता अधिका विद्यते। आंग्लभाषायाम् अस्य कृते कम्प्यूटर इति शब्दः अस्ति। अत्र 'कम्प्यूट' इति मूलशब्दः। संगणकेन टंकणयन्त्रस्य, गणकयन्त्रस्य, दूरदर्शनयन्त्रस्य च सर्वाः विशेषता आत्मसात्कृताः। संगणके टंकणाय अक्षरकुञ्जिकापट्टः गणकसामर्थ्यं दूरदर्शनयवनिका च सम्प्रविष्टाः भवन्ति। आदेशग्राहक; (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।

...view full instructions

'विद्यते' इत्यत्र कः धातुः?

विद्

विह्

वित्

विद्य

Solution

प्रश्नार्थ - 'विद्यते' में कौन सा धातु है?

स्पष्टीकरण - 'अन्ययन्त्राणामपेक्षया संगणकयन्त्रस्य कार्यक्षमता अधिका विद्यते' इस वाक्य का अर्थ है - 'अन्य यंत्रो के अपेक्षा से संगणक की कार्यक्षमता अधिक होती है।'

इस अर्थ से ज्ञात होता है, 'विद्यते' में लट्लकार में है।

Key Points

‘विद्यते’ रूप विद् धातु से आत्मनेपद में लट्लकार में प्रथमपुरुष एकवचन में बनता है -

पुरूष	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमपुरूष	विद्यते	विद्येते	विद्यन्ते
मध्यमपुरूष	विद्यसे	विद्येथे	विद्यध्वे
उत्तमपुरूष	विद्ये	विद्यावहे	विद्यामहे

अतः 'विद्यते' में 'विद्' धातु है, यह स्पष्ट होता है।

Question 10
5 / -1

Directions For Questions

निर्देशः अधोलिखितम् गद्यांश पठित्वा एतदाधारित् प्रश्नान् उत्तरत्तः
आधुनिके युगे सूचनाप्रोद्यौगिक्यां क्रान्तिकारिपरिवर्तनं प्रतिदिनं पश्यामः, यथा- दूरभाषः, दूरदर्शनं, चलदूरभाषः, संगणकयन्त्रम् इत्यादयः। सूचनासंसाधनानां विस्तारो अभवत्। अन्ययन्त्राणामपेक्षया संगणकयन्त्रस्य कार्यक्षमता अधिका विद्यते। आंग्लभाषायाम् अस्य कृते कम्प्यूटर इति शब्दः अस्ति। अत्र 'कम्प्यूट' इति मूलशब्दः। संगणकेन टंकणयन्त्रस्य, गणकयन्त्रस्य, दूरदर्शनयन्त्रस्य च सर्वाः विशेषता आत्मसात्कृताः। संगणके टंकणाय अक्षरकुञ्जिकापट्टः गणकसामर्थ्यं दूरदर्शनयवनिका च सम्प्रविष्टाः भवन्ति। आदेशग्राहक; (इनपुट), आदेशानुपालकः (आउटपुट) मस्तिष्कं (प्रोसेसर), निर्देशसमूहः (प्रोग्राम), स्मृतिपटलश्च (मेमोरी) प्रायः पञ्चावयवात्मकं यन्त्रमिदम्।

...view full instructions

'अत्यल्पः' इत्यत्र कः सन्धिः?

A
दीर्घ

B
अयादि

C
यण्

D
गुण
Solution
प्रश्नार्थ - 'अत्यल्पः' यहाँ कौन-सी सन्धि है?
- शब्द - अत्यल्पः
- सन्धिविच्छेद - अति + अल्पः
- सन्धि - यण्‌ सन्धि
सूत्र - 'इको यणचि' सूत्र से ‘इक्’ अर्थात् ‘इ/ई’, ‘उ/ऊ’, ‘ऋ/ऋ’ और ‘लृ’ के आगे अगर कोई भी स्वर (विजातीय) आता है, तब वहाँ यण् अर्थात् य्, व्, र्, ल् आदेश होते हैं।
नियम –
1. इ/ई + स्वर = य् + स्वर
2. उ/ऊ + स्वर = व् + स्वर
3. ऋ/ॠ + स्वर = र् + स्वर
4. लृ + स्वर = ल् + स्वर
स्पष्टीकरण - ‘अति' + अल्पः’ में प्रथम पद के अन्त में ‘इ’ और दूसरे पद की शुरुआत में ‘अ’ होनेसे यहाँ 'यण् सन्धि' होगी।
अतः स्पष्टीकरण के अनुसार ‘अत्यल्पः’ का सन्धिविग्रह होकर 'अति + अल्पः' होता है और यहाँ 'यण् सन्धि' होती है।

User

Question Analysis

Correct -
Wrong -
Skipped -

My Perfomance

Score
-
out of -
Rank
-
out of -

Re-Attempt Weekly Quiz Competition

Sanskrit Language Test - 10

Result

Sanskrit Language Test - 10

Score

-

Rank

-

SHARING IS CARING

Question 1

ऋषयः

ब्रह्मा

रुद्रः

कृष्णः

Solution

Question 2

स्तुव्

स्तु

स्तुत्

स्तव

Solution

Question 3

चित्रपटस्य

कृष्णस्य

तस्य

हरिः

Solution

Question 4

गुणसन्धि

यणसन्धि

वृद्धिसन्धि

श्चुत्वसन्धि

Solution

Question 5

जनाः

सर्वे

आनयन्ति

उपहारं

Solution

Question 6

पञ्च

अष्ट

षट्

सप्त

Solution

Question 7

कम्प्यूटर

रेफ्रिरेजेटर

केलकूलेटर

टाईपिंग

Solution

Question 8

मेमोरी

प्रोग्राम

इनपुट

आउटपुट

Solution

Question 9

विद्

विह्

वित्

विद्य

Solution

Question 10

दीर्घ

अयादि

यण्

गुण

Solution

User

Question Analysis

My Perfomance

Score

-

Rank

-

Results Announcement on: coming Monday

Stay Tuned: We’ll update you on your result via email or SMS.