Self Studies

Sanskrit Language Test - 12

Result Self Studies

Sanskrit Language Test - 12
  • Score

    -

    out of -
  • Rank

    -

    out of -
TIME Taken - -
Self Studies

SHARING IS CARING

If our Website helped you a little, then kindly spread our voice using Social Networks. Spread our word to your readers, friends, teachers, students & all those close ones who deserve to know what you know now.

Self Studies Self Studies
Weekly Quiz Competition
  • Question 1
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: निम्नलिखित गद्याधारितानां प्रश्नानां समुचितानि उत्तराणि चिनुत -

    पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धना वृद्धा स्त्री न्यवसत्। तस्याः च एकाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्। एकदा माता स्थाल्यां तण्डुलान् निक्षिप्य पुत्रीम् आदिशत् - "सूर्यातपे तण्डुलान् खगेभ्यो रक्ष।" किञ्चिद् कालादनन्तरम् एको विचित्रः काकः समुड्डीय तस्याः समीपम् तामुपाजगाम।

    नैतादृशः स्वर्णपक्षोः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकस्तया पूर्वं दृष्टः। तं तण्डुलान् खादन्तं हसन्तञ्च विलोक्य बालिका रोदितुमारब्धा। तं निवारयन्ती सा प्रार्थयत्- "तण्डुलान् मा भक्षय। मदीया माता अतीव निर्धना वर्तते।" स्वर्णपक्षः काकः प्रोवाच्, "मा शुचः। सूर्योदयात्प्राग् ग्रामाद्बहिः पिप्पलवृक्षमनु त्वया आगन्तव्यम्। अहं तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।" प्रहर्षिता बालिका नीद्रामपि न लेभे।

    ...view full instructions

    'सधना' पदस्य विलोमपदं भवति -
    Solution

    प्रश्नार्थ - 'सधना' पदका विलोम पद है-

    स्पष्टीकरण - 'सधना' का अर्थ होता है- जिस महिला के पास धन है। इसका विलोम जिस महिला के पास धन नहीं है या गरीब ऐसा अर्थात् 'निर्धना', जिसका गद्यांश में उल्लेख है- 'पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धना वृद्धा स्त्री न्यवसत्।' अर्थात् 'पुराने समय में किसी गाव में एक गरीब वृद्ध स्त्री रहती थी।'

    अतः स्पष्ट है कि 'सधना' पदका विलोम पद निर्धना है।
    Additional Information

    • मनोहरा - मन को जितने वाली
    • प्रहर्षिता - बोहोत आनंदित
    • पुरा - पुराने समय में

    गद्यांश का हिन्दी अनुवाद-

    बहुत पहले  एक गाँव में एक गरीब बूढ़ी औरत रहती थी उसकी एक बेटी थी जो विनम्र और सुंदर थी एक बार मां ने चावल को बर्तन में डाल दिया और अपनी बेटी से कहा, "चावल को धूप की गर्मी में पक्षियों से बचाओ। थोड़ी देर बाद एक अजीब सा कौआ उड़कर उसके पास पहुंचा
    उसने सोने के पंख और चाँदी की चोंच वाला सुनहरा कौआ पहले कभी नहीं देखा था उसे चावल खाते और हंसते देख लड़की रोने लगी उसे रोकते हुए उसने विनती की, "चावल मत खाओ। मेरी माँ बहुत गरीब है। सुनहरे पंख वाले कौवे ने कहा, "चिंता मत करो। तुम्हें सूर्योदय से पहले गाँव के बाहर अंजीर के पेड़ के पास आना चाहिए। मैं तुम्हें चावल की कीमत दूंगा।" प्रसन्न लड़की को उस रात नींद भी नहीं आई।

  • Question 2
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: निम्नलिखित गद्याधारितानां प्रश्नानां समुचितानि उत्तराणि चिनुत -

    पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धना वृद्धा स्त्री न्यवसत्। तस्याः च एकाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्। एकदा माता स्थाल्यां तण्डुलान् निक्षिप्य पुत्रीम् आदिशत् - "सूर्यातपे तण्डुलान् खगेभ्यो रक्ष।" किञ्चिद् कालादनन्तरम् एको विचित्रः काकः समुड्डीय तस्याः समीपम् तामुपाजगाम।

    नैतादृशः स्वर्णपक्षोः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकस्तया पूर्वं दृष्टः। तं तण्डुलान् खादन्तं हसन्तञ्च विलोक्य बालिका रोदितुमारब्धा। तं निवारयन्ती सा प्रार्थयत्- "तण्डुलान् मा भक्षय। मदीया माता अतीव निर्धना वर्तते।" स्वर्णपक्षः काकः प्रोवाच्, "मा शुचः। सूर्योदयात्प्राग् ग्रामाद्बहिः पिप्पलवृक्षमनु त्वया आगन्तव्यम्। अहं तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।" प्रहर्षिता बालिका नीद्रामपि न लेभे।

    ...view full instructions

    का मनोहरा आसीत्?
    Solution

    प्रश्नार्थ - कौन मन को जितने वाली थी?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश मे उल्लेख है- 'तस्याः च एकाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्।' अर्थात् ' और उसकी एक बच्ची विनम्र तथा मन मोहने वाली भी थी।'

    अतः स्पष्ट है कि दुहिता मन को जितने वाली थी।
    Additional Information

    • स्वर्णपक्षी - सुनहरि चिड़िया
    • वृद्धा - बुढिया
  • Question 3
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: निम्नलिखित गद्याधारितानां प्रश्नानां समुचितानि उत्तराणि चिनुत -

    पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धना वृद्धा स्त्री न्यवसत्। तस्याः च एकाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्। एकदा माता स्थाल्यां तण्डुलान् निक्षिप्य पुत्रीम् आदिशत् - "सूर्यातपे तण्डुलान् खगेभ्यो रक्ष।" किञ्चिद् कालादनन्तरम् एको विचित्रः काकः समुड्डीय तस्याः समीपम् तामुपाजगाम।

    नैतादृशः स्वर्णपक्षोः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकस्तया पूर्वं दृष्टः। तं तण्डुलान् खादन्तं हसन्तञ्च विलोक्य बालिका रोदितुमारब्धा। तं निवारयन्ती सा प्रार्थयत्- "तण्डुलान् मा भक्षय। मदीया माता अतीव निर्धना वर्तते।" स्वर्णपक्षः काकः प्रोवाच्, "मा शुचः। सूर्योदयात्प्राग् ग्रामाद्बहिः पिप्पलवृक्षमनु त्वया आगन्तव्यम्। अहं तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।" प्रहर्षिता बालिका नीद्रामपि न लेभे।

    ...view full instructions

    काकः कथम् आसीत्?
    Solution

    प्रश्नार्थ - कौवा कैसा था?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश में 'काकः' के लिए 'विचित्रः काकः' और 'स्वर्णपक्षोः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकः' यह उल्लेख है, जिसका अनुक्रम से अर्थ होता है 'विचित्र कौवा' और सुनहरे पंख और लाल चोंच वाला सुनहरा कौवा'।

    अतः स्वर्णपक्षः, रजतचञ्चुः और विचित्रः यह सभी काक के विशेषण है अर्थात् कौवा इन सभी से युक्त था।

    Additional Information

    • स्वर्णपक्षः - सुनहरे पंख
    • रजतचञ्चुः - लाल चोंच
  • Question 4
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: निम्नलिखित गद्याधारितानां प्रश्नानां समुचितानि उत्तराणि चिनुत -

    पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धना वृद्धा स्त्री न्यवसत्। तस्याः च एकाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्। एकदा माता स्थाल्यां तण्डुलान् निक्षिप्य पुत्रीम् आदिशत् - "सूर्यातपे तण्डुलान् खगेभ्यो रक्ष।" किञ्चिद् कालादनन्तरम् एको विचित्रः काकः समुड्डीय तस्याः समीपम् तामुपाजगाम।

    नैतादृशः स्वर्णपक्षोः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकस्तया पूर्वं दृष्टः। तं तण्डुलान् खादन्तं हसन्तञ्च विलोक्य बालिका रोदितुमारब्धा। तं निवारयन्ती सा प्रार्थयत्- "तण्डुलान् मा भक्षय। मदीया माता अतीव निर्धना वर्तते।" स्वर्णपक्षः काकः प्रोवाच्, "मा शुचः। सूर्योदयात्प्राग् ग्रामाद्बहिः पिप्पलवृक्षमनु त्वया आगन्तव्यम्। अहं तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।" प्रहर्षिता बालिका नीद्रामपि न लेभे।

    ...view full instructions

    काकः बालिकां कस्मिन् वेला ग्रामाद्बहिः आवाहयति?
    Solution

    प्रश्नार्थ - कौवा बालिका को किस समय गाँव के बाहर बुलाता है?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश के अनुसार कौवा बालिका को कहता है - 'सूर्योदयात्प्राग् ग्रामाद्बहिः पिप्पलवृक्षमनु त्वया आगन्तव्यम्।' अर्थात् ' सुबह सूर्योदय से पहले गाँव के बाहर पीपल के वृक्ष के पास तुम आ जाना।'

    अतः उचित पर्याय 'सूर्योदयात्प्राग्' यह होता है।
    Additional Information

    • सूर्यास्तादनन्तरम् - सूर्यास्त के बाद
    • सूर्योदयात्प्राग् - सूर्योदय से पूर्व 
    • ग्रामाद्बहिः - ग्रामाद् बहिः - गाव के बाहर
    • पिप्पलवृक्षमनु - पीपल वृक्ष के पास
    • मध्याह्नसमये - दोपहर में
    • रात्रौ - रात में
  • Question 5
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: निम्नलिखित गद्याधारितानां प्रश्नानां समुचितानि उत्तराणि चिनुत -

    पुरा कस्मिंश्चिद् ग्रामे एका निर्धना वृद्धा स्त्री न्यवसत्। तस्याः च एकाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्। एकदा माता स्थाल्यां तण्डुलान् निक्षिप्य पुत्रीम् आदिशत् - "सूर्यातपे तण्डुलान् खगेभ्यो रक्ष।" किञ्चिद् कालादनन्तरम् एको विचित्रः काकः समुड्डीय तस्याः समीपम् तामुपाजगाम।

    नैतादृशः स्वर्णपक्षोः रजतचञ्चुः स्वर्णकाकस्तया पूर्वं दृष्टः। तं तण्डुलान् खादन्तं हसन्तञ्च विलोक्य बालिका रोदितुमारब्धा। तं निवारयन्ती सा प्रार्थयत्- "तण्डुलान् मा भक्षय। मदीया माता अतीव निर्धना वर्तते।" स्वर्णपक्षः काकः प्रोवाच्, "मा शुचः। सूर्योदयात्प्राग् ग्रामाद्बहिः पिप्पलवृक्षमनु त्वया आगन्तव्यम्। अहं तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।" प्रहर्षिता बालिका नीद्रामपि न लेभे।

    ...view full instructions

    'तण्डुलान्' पदे कः वचनः अस्ति?
    Solution

    प्रश्नानुवाद - 'तण्डुलान्' इस पद में क्या वचन है?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश की कथा में एक निर्धन स्त्री और उसकी पुत्री प्रमुख पात्र है। 

    वह निर्धन स्त्री अपनी पुत्री से कहती है- "सूर्यातपे तण्डुलान् खगेभ्यो रक्ष।" अर्थात् 'सूरज के धुप में तप रहें चावल को पक्षीयों से बचाओं।'

    उपर्युक्त वाक्य से ज्ञात होता है पद 'तण्डुलान्' यह 'तण्डुल' पद का द्वितीया बहुवचन है।

    अतः उचित पर्याय द्विवचन होता है।

  • Question 6
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -

    कस्मिंश्चित् अरण्ये अनेके पशवः वसति स्म। एकदा पशूनां राजा सिंहः रोगपीडितः अभवत्। एकं शृगालं विहाय सर्वे पशवः रोगपिडितं नृपं द्रष्टुमागताः। एकः उष्ट्रः नृपाय एतत् न्यवेदयत् यत् अहंकारिणं शृगालं विहाय सारे भवन्तं द्रष्टुमागताः। एतच्छ्रुत्वा सिंहः क्रोधितोऽभवत्। स्वमित्रैः एतत्ज्ञात्वा शृगालः शीघ्रमेव सिंहस्य समीपे प्राप्तः। क्रोधितेन सिंहेन विलम्बेन आगमनकारणं पृष्टः शृगालोऽवदत् यदहं तु सर्वप्रथममागन्तुम् ऐच्छम् परं औषधविषये पृष्टवान्। शृगालः अवदत् यत्तेन औषधं तु न दत्तं परं कृपापरो भूत्वा चिकित्साक्रमम् उक्तम् यत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति। तदा सिंहः उष्ट्रमाहूतवान्। भक्त्या आगतं च तं मारयित्वा तस्य रक्तं पीतवान्। एवं स्वपिशुनतायाः दुष्फलम् उष्ट्रेण स्वयमेव प्राप्तम्।

    ...view full instructions

    चिकित्सकेन किम् उक्तमासीत्?
    Solution

    प्रश्नानुवाद - चिकित्सक ने क्या कहा था?

    स्पष्टीकरण :- गद्यांश के अनुसार - 'शृगालः अवदत् यत्तेन औषधं तु न दत्तं परं कृपापरो भूत्वा चिकित्साक्रमम् उक्तम् यत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति।' हिन्दी में अर्थ - शृगाल ने कहा कि उसने (चिकित्सक ने) औषधि तो नहीं दी परन्तु कृपालु होकर उपचार के विषय में बताया कि ऊँट के रक्त का पान करने से रोग से शान्ति/मुक्ति मिलेगी।

    इससे स्पष्ट है कि चिकित्सक ने रोग शान्ति के बारे में कहा था।

    Additional Information

    • अवदत् - कहा था
    • कृपापरो भूत्वा - कृपालु होकर
    • भूत्वा - भू धातु + क्त्वा प्रत्यय (भूत्वा - होकर), क्त्वा प्रत्यय का प्रयोग कर/करके के अर्थ में और जहाँ एक क्रिया के बाद दूसरी क्रिया होती है, वहाँ किया जाता है।
    • उदाहरण - खादित्वा - खाद् धातु + क्त्वा प्रत्यय (खादित्वा - खाकर)
    • लिखित्वा - लिख् + क्त्वा (लिखित्वा - लिखकर)
  • Question 7
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -

    कस्मिंश्चित् अरण्ये अनेके पशवः वसति स्म। एकदा पशूनां राजा सिंहः रोगपीडितः अभवत्। एकं शृगालं विहाय सर्वे पशवः रोगपिडितं नृपं द्रष्टुमागताः। एकः उष्ट्रः नृपाय एतत् न्यवेदयत् यत् अहंकारिणं शृगालं विहाय सारे भवन्तं द्रष्टुमागताः। एतच्छ्रुत्वा सिंहः क्रोधितोऽभवत्। स्वमित्रैः एतत्ज्ञात्वा शृगालः शीघ्रमेव सिंहस्य समीपे प्राप्तः। क्रोधितेन सिंहेन विलम्बेन आगमनकारणं पृष्टः शृगालोऽवदत् यदहं तु सर्वप्रथममागन्तुम् ऐच्छम् परं औषधविषये पृष्टवान्। शृगालः अवदत् यत्तेन औषधं तु न दत्तं परं कृपापरो भूत्वा चिकित्साक्रमम् उक्तम् यत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति। तदा सिंहः उष्ट्रमाहूतवान्। भक्त्या आगतं च तं मारयित्वा तस्य रक्तं पीतवान्। एवं स्वपिशुनतायाः दुष्फलम् उष्ट्रेण स्वयमेव प्राप्तम्।

    ...view full instructions

    'विहाय' पदे धातु भवति
    Solution
    प्रश्नार्थ - विहाय में धातु होता है -
    स्पष्टीकरण :-
    • शब्द = विहाय
    • विग्रह = वि + हा + ल्यप् 

    विहाय शब्द में वि - उपसर्ग, हा धातु और ल्यप् प्रत्यय है। 

    • जब हम ल्यप् प्रत्यय का प्रयोग करते है तो केवल ‘य’ शेष बचता है। ल्यप् प्रत्यय का प्रयोग कर या करके के अर्थ में होता है।

    इससे स्पष्ट होता है कि यहाँ हा धातु है। जिसका उपयोग छोड़ने के अर्थ में होता है।


    Additional Information

    उदाहरण-
    • वि + ज्ञा + ल्यप् = विज्ञाय
    • वि + धा + ल्यप् = विधाय
    • वि + हस् + ल्यप् = विहस्य
  • Question 8
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -

    कस्मिंश्चित् अरण्ये अनेके पशवः वसति स्म। एकदा पशूनां राजा सिंहः रोगपीडितः अभवत्। एकं शृगालं विहाय सर्वे पशवः रोगपिडितं नृपं द्रष्टुमागताः। एकः उष्ट्रः नृपाय एतत् न्यवेदयत् यत् अहंकारिणं शृगालं विहाय सारे भवन्तं द्रष्टुमागताः। एतच्छ्रुत्वा सिंहः क्रोधितोऽभवत्। स्वमित्रैः एतत्ज्ञात्वा शृगालः शीघ्रमेव सिंहस्य समीपे प्राप्तः। क्रोधितेन सिंहेन विलम्बेन आगमनकारणं पृष्टः शृगालोऽवदत् यदहं तु सर्वप्रथममागन्तुम् ऐच्छम् परं औषधविषये पृष्टवान्। शृगालः अवदत् यत्तेन औषधं तु न दत्तं परं कृपापरो भूत्वा चिकित्साक्रमम् उक्तम् यत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति। तदा सिंहः उष्ट्रमाहूतवान्। भक्त्या आगतं च तं मारयित्वा तस्य रक्तं पीतवान्। एवं स्वपिशुनतायाः दुष्फलम् उष्ट्रेण स्वयमेव प्राप्तम्।

    ...view full instructions

    'भक्त्या' पदस्य विभक्ति कः?
    Solution

    प्रश्नार्थ - ‘भक्त्या’ इस पद में तृतीया विभक्ति - एकवचन है।

    स्पष्टीकरण :-
    प्रस्तुत गद्यांश में भक्ति का अर्थ - सम्मान, आदर से है।

    भक्त्या यह शब्द रूप भक्ति - इकारान्त स्त्रीलिंग का तृतीया विभक्ति - एकवचन है।

    Hint

    भक्ति के शब्द रूपों का प्रयोग निम्नलिखित है - 

    विभक्ति

    एकवचन

    द्विवचन

    बहुवचन

    प्रथमा

    भक्तिः

    भक्ती

    भक्त्यः

    द्वितीया

    भक्तिम्

    भक्ती

    भक्तीः

    तृतीया

    भक्त्या

    भक्तिभ्याम्

    भक्तिभिः

    चतुर्थी

    भक्त्यै

    भक्तिभ्याम्

    भक्तिभ्यः

    पञ्चमी

    भक्त्याः

    भक्तिभ्याम्

    भक्तिभ्यः

    षष्ठी

    भक्त्याः

    भक्त्योः

    भक्तिीनीम्

    सप्तमी

    भक्त्याम्

    भक्त्योः

    भक्तिषु

    सम्बोधन

    हे भक्ते

    हे भक्ती

    हे भक्त्यः

  • Question 9
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -

    कस्मिंश्चित् अरण्ये अनेके पशवः वसति स्म। एकदा पशूनां राजा सिंहः रोगपीडितः अभवत्। एकं शृगालं विहाय सर्वे पशवः रोगपिडितं नृपं द्रष्टुमागताः। एकः उष्ट्रः नृपाय एतत् न्यवेदयत् यत् अहंकारिणं शृगालं विहाय सारे भवन्तं द्रष्टुमागताः। एतच्छ्रुत्वा सिंहः क्रोधितोऽभवत्। स्वमित्रैः एतत्ज्ञात्वा शृगालः शीघ्रमेव सिंहस्य समीपे प्राप्तः। क्रोधितेन सिंहेन विलम्बेन आगमनकारणं पृष्टः शृगालोऽवदत् यदहं तु सर्वप्रथममागन्तुम् ऐच्छम् परं औषधविषये पृष्टवान्। शृगालः अवदत् यत्तेन औषधं तु न दत्तं परं कृपापरो भूत्वा चिकित्साक्रमम् उक्तम् यत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति। तदा सिंहः उष्ट्रमाहूतवान्। भक्त्या आगतं च तं मारयित्वा तस्य रक्तं पीतवान्। एवं स्वपिशुनतायाः दुष्फलम् उष्ट्रेण स्वयमेव प्राप्तम्।

    ...view full instructions

    कः सिंहस्य क्रोधस्य कारणम् अस्ति?
    Solution

    प्रश्नानुवाद - सिंह के क्रोध का कारण क्या है?
    स्पष्टीकरण :- गद्यांश के अनुसार - 'एकः उष्ट्रः नृपाय एतत् न्यवेदयत् यत् अहंकारिणं शृगालं विहाय सारे भवन्तं द्रष्टुमागताः। एतच्छ्रुत्वा सिंहः क्रोधितोऽभवत्।' का हिन्दी में अर्थ - 'एक ऊँट ने नृप से कहा कि उस अहंकारी शृगाल को छोड़कर सभी आपको देखने आये हैं। यह सुनकर सिंह को क्रोध आया।' होता है।

    इससे स्पष्ट है कि सिंह के क्रोध का कारण शृगाल है, क्योंकि वह सभी के साथ सिंह को देखने नहीं आया था।Additional Information

    • न्यवेदयत् - कहा
    • विहाय - छोड़कर
    • द्रष्टुमागताः - देखने आये हैं (द्रष्टुम् + आगताः)
    • एतच्छ्रुत्वा - यह सुनकर 
  • Question 10
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत -

    कस्मिंश्चित् अरण्ये अनेके पशवः वसति स्म। एकदा पशूनां राजा सिंहः रोगपीडितः अभवत्। एकं शृगालं विहाय सर्वे पशवः रोगपिडितं नृपं द्रष्टुमागताः। एकः उष्ट्रः नृपाय एतत् न्यवेदयत् यत् अहंकारिणं शृगालं विहाय सारे भवन्तं द्रष्टुमागताः। एतच्छ्रुत्वा सिंहः क्रोधितोऽभवत्। स्वमित्रैः एतत्ज्ञात्वा शृगालः शीघ्रमेव सिंहस्य समीपे प्राप्तः। क्रोधितेन सिंहेन विलम्बेन आगमनकारणं पृष्टः शृगालोऽवदत् यदहं तु सर्वप्रथममागन्तुम् ऐच्छम् परं औषधविषये पृष्टवान्। शृगालः अवदत् यत्तेन औषधं तु न दत्तं परं कृपापरो भूत्वा चिकित्साक्रमम् उक्तम् यत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति। तदा सिंहः उष्ट्रमाहूतवान्। भक्त्या आगतं च तं मारयित्वा तस्य रक्तं पीतवान्। एवं स्वपिशुनतायाः दुष्फलम् उष्ट्रेण स्वयमेव प्राप्तम्।

    ...view full instructions

    शृगालानुसारेण कस्य रक्तपानं औषधमेव भवति?
    Solution

    प्रश्नानुवाद - शृगाल के अनुसार किसका रक्तपान औषधि होता है?

    स्पष्टीकरण :- गद्यांश के अनुसार - 'शृगाल अवदत् उष्ट्रस्य रक्तपानेनैव रोगस्य शान्तिः भविष्यति।' हिन्दी में अर्थ - 'शृगाल ने कहा ऊँट के रक्त का पान करने से रोग से शान्ति मिलेगी/होगी। इससे स्पष्ट है कि ऊँट का रक्तपान करना ही औषधि है।'

    अतः 'उष्ट्रस्य' पर्याय उचित है यह स्पष्ट है।

    Additional Informationशब्दार्थ

    • उष्ट्रस्य - ऊँट का (षष्ठी विभक्ति-एकवचन)
    • रक्तपानेनैव -  रक्तपान के द्वारा ही (वृद्धि सन्धि - रक्तपानेन + एव)
Self Studies
User
Question Analysis
  • Correct -

  • Wrong -

  • Skipped -

My Perfomance
  • Score

    -

    out of -
  • Rank

    -

    out of -
Re-Attempt Weekly Quiz Competition
Self Studies Get latest Exam Updates
& Study Material Alerts!
No, Thanks
Self Studies
Click on Allow to receive notifications
Allow Notification
Self Studies
Self Studies Self Studies
To enable notifications follow this 2 steps:
  • First Click on Secure Icon Self Studies
  • Second click on the toggle icon
Allow Notification
Get latest Exam Updates & FREE Study Material Alerts!
Self Studies ×
Open Now