Self Studies

Sanskrit Language Test - 13

Result Self Studies

Sanskrit Language Test - 13
  • Score

    -

    out of -
  • Rank

    -

    out of -
TIME Taken - -
Self Studies

SHARING IS CARING

If our Website helped you a little, then kindly spread our voice using Social Networks. Spread our word to your readers, friends, teachers, students & all those close ones who deserve to know what you know now.

Self Studies Self Studies
Weekly Quiz Competition
  • Question 1
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: अधोलिखितं गद्यांशं आधारीकृत्य निम्नलिखिता: प्रश्ना: समाधेया:-

    प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत् परम् अधुना एषा तथा न दृश्यते मन्यते। संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थ ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थानं संस्कृतभाषायाः प्रचाराय प्रसाराय च प्रयतते। अत्र अनेकाः परियोजनाः प्रचाल्यन्ते यासु बालानां कृते वयस्कानां कृते च संस्कृतसम्भाषण-शिक्षणस्य रुचिकरी व्यवस्था क्रियते। ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि अनेकानि बालोपयोगीनि पुस्तकानि अपि अनेन संस्थानेन प्रकाशितानि। सान्द्रमुद्रिकाः ध्वनिमुद्रिकाः अपि इतः प्राप्तुं शक्यन्ते। एवं संस्कृतभाषाधिग्रहणाय सर्वथा उपयुक्तमेतत् स्थानम्।

    ...view full instructions

    प्राचीनकाले व्यवहारस्य भाषा किम् आसीत्? 
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद - प्राचीन काल में व्यवहार की भाषा क्या थी?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश में उल्लिखित है - 'प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत्।' अर्थात् 'प्राचीन काल में व्यवहार की भाषा संस्कृत थी।

    Additional Information

    • व्यवहारस्य - बोलचाल की 
    • भाषासीत् - भाषा थी 

     

    गद्यांश का अनुवाद

    प्राचीनकाल में संस्कृत ही व्यवहार की भाषा थी परन्तु वर्तमान समय में यह वैसी नहीं है। संस्कृत भाषा जनभाषा हो, इसके लिए ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थान संस्कृतभाषा के प्रचार और प्रसार के लिए प्रयत्नशील है। यहाँ अनेक परियोजनाएं चलायी जा रही हैं, जिनमें बालकों के लिए और किशोरों के लिए संस्कृत सम्भाषण शिक्षण की रुचिकर व्यवस्था की जाती है। ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषा प्रवेश’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादि अनेक बालकों के लिए उपयोगी पुस्तकें भी इस संस्थान द्वारा प्रकाशित की जाती है। देखने के लिए सीडी और ध्वनि आधारित सीडी भी यहाँ से प्राप्त कर सकते हैं। इस प्रकार संस्कृत भाषा अधिग्रहण के लिए यह सर्वथा उपयुक्त स्थान है।

  • Question 2
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: अधोलिखितं गद्यांशं आधारीकृत्य निम्नलिखिता: प्रश्ना: समाधेया:-

    प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत् परम् अधुना एषा तथा न दृश्यते मन्यते। संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थ ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थानं संस्कृतभाषायाः प्रचाराय प्रसाराय च प्रयतते। अत्र अनेकाः परियोजनाः प्रचाल्यन्ते यासु बालानां कृते वयस्कानां कृते च संस्कृतसम्भाषण-शिक्षणस्य रुचिकरी व्यवस्था क्रियते। ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि अनेकानि बालोपयोगीनि पुस्तकानि अपि अनेन संस्थानेन प्रकाशितानि। सान्द्रमुद्रिकाः ध्वनिमुद्रिकाः अपि इतः प्राप्तुं शक्यन्ते। एवं संस्कृतभाषाधिग्रहणाय सर्वथा उपयुक्तमेतत् स्थानम्।

    ...view full instructions

    संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थं का प्रयतते?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद - संस्कृत भाषा लोगों की भाषा हो इसके लिए कौन प्रयास कर रही है?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश में उल्लिखित है - 'संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थ ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थानं संस्कृतभाषायाः प्रचाराय प्रसाराय च प्रयतते।' अर्थात् 'संस्कृत भाषा लोगों की भाषा हो इसके लिए 'संस्कृतभारती' नामक संस्थान संस्कृत भाषा के प्रचार और प्रसार के लिए प्रयास कर रही है।

    Additional Information

    • जनभाषा - लोगों की भाषा 
    • एतदर्थ - इसके लिए 
    • प्रचाराय - प्रचार के लिए 
    • प्रसाराय - प्रसार के लिए 
    • प्रयतते - प्रयास करती है
  • Question 3
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: अधोलिखितं गद्यांशं आधारीकृत्य निम्नलिखिता: प्रश्ना: समाधेया:-

    प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत् परम् अधुना एषा तथा न दृश्यते मन्यते। संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थ ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थानं संस्कृतभाषायाः प्रचाराय प्रसाराय च प्रयतते। अत्र अनेकाः परियोजनाः प्रचाल्यन्ते यासु बालानां कृते वयस्कानां कृते च संस्कृतसम्भाषण-शिक्षणस्य रुचिकरी व्यवस्था क्रियते। ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि अनेकानि बालोपयोगीनि पुस्तकानि अपि अनेन संस्थानेन प्रकाशितानि। सान्द्रमुद्रिकाः ध्वनिमुद्रिकाः अपि इतः प्राप्तुं शक्यन्ते। एवं संस्कृतभाषाधिग्रहणाय सर्वथा उपयुक्तमेतत् स्थानम्।

    ...view full instructions

    'दृश्यते' इत्यत्र कः धातुः अस्ति?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद - ‘दृश्यते’ इस पद में कौन-सी धातु है?

    स्पष्टीकरण - उपर्युक्त गद्यांश में उल्लिखित है - 'प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत् परम् अधुना एषा तथा न दृश्यते मन्यते।' अर्थात् 'प्राचीनकाल में संस्कृत बोलचाल की भाषा थी लेकिन आज ऐसा नहीं देखा और माना जाता है' यहाँ आगत ‘दृश्यते’ रूप 'दृश्' धातु से आत्मनेपद में लट्लकार में प्रथमपुरुष एकवचन में बना है। 

    Important Points

    'दृश्' धातु का आत्मनेपद लट्लकार में प्रयोग

    पुरूष

    एकवचन

    द्विवचन

    बहुवचन

    प्रथमपुरूष

    दृश्यते

    दृश्येते

    दृश्यन्ते

    मध्यमपुरूष

    दृश्यसे

    दृश्येथे

    दृश्यध्वे

    उत्तमपुरूष

    दृश्ये

    दृश्यावहे

    दृश्यामहे

     

    अतः स्पष्ट है कि 'दृश्' धातु से आत्मनेपद में लट्लकार, प्रथमपुरुष एकवचन में ‘दृश्यते’ रूप बनता है।

  • Question 4
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: अधोलिखितं गद्यांशं आधारीकृत्य निम्नलिखिता: प्रश्ना: समाधेया:-

    प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत् परम् अधुना एषा तथा न दृश्यते मन्यते। संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थ ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थानं संस्कृतभाषायाः प्रचाराय प्रसाराय च प्रयतते। अत्र अनेकाः परियोजनाः प्रचाल्यन्ते यासु बालानां कृते वयस्कानां कृते च संस्कृतसम्भाषण-शिक्षणस्य रुचिकरी व्यवस्था क्रियते। ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि अनेकानि बालोपयोगीनि पुस्तकानि अपि अनेन संस्थानेन प्रकाशितानि। सान्द्रमुद्रिकाः ध्वनिमुद्रिकाः अपि इतः प्राप्तुं शक्यन्ते। एवं संस्कृतभाषाधिग्रहणाय सर्वथा उपयुक्तमेतत् स्थानम्।

    ...view full instructions

    ‘वदतु संस्कृतम्’,‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि कानि सन्ति?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद - ‘वदतु संस्कृतम्’,‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ 'शिशुसंस्कृतम्' ये सब क्या हैं?

    स्पष्टीकरण - गद्यांश में उल्लिखित है - ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि अनेकानि बालोपयोगीनि पुस्तकानि अपि अनेन संस्थानेन प्रकाशितानि।' अर्थात् 'इस (संस्कृतभारती) संस्था के द्वारा ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम्' ये सब बालकों के उपयोग के योग्य प्रकाशित पुस्तकें हैं।

    Additional Information

    • बालोपयोगीनि - बालकों के उपयोग के योग्य
    • प्रकाशितानि - प्रकाशित की ग
  • Question 5
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश: अधोलिखितं गद्यांशं आधारीकृत्य निम्नलिखिता: प्रश्ना: समाधेया:-

    प्राचीनकाले संस्कृतं व्यवहारस्य भाषासीत् परम् अधुना एषा तथा न दृश्यते मन्यते। संस्कृतभाषा जनभाषा भवेद् एतदर्थ ‘संस्कृतभारती’ नामक संस्थानं संस्कृतभाषायाः प्रचाराय प्रसाराय च प्रयतते। अत्र अनेकाः परियोजनाः प्रचाल्यन्ते यासु बालानां कृते वयस्कानां कृते च संस्कृतसम्भाषण-शिक्षणस्य रुचिकरी व्यवस्था क्रियते। ‘वदतु संस्कृतम्’, ‘संस्कृतव्यवहार-साहस्री’, ‘भाषाप्रवेशः’, ‘गीतसंस्कृतम्’ शिशुसंस्कृतम् इत्यादीनि अनेकानि बालोपयोगीनि पुस्तकानि अपि अनेन संस्थानेन प्रकाशितानि। सान्द्रमुद्रिकाः ध्वनिमुद्रिकाः अपि इतः प्राप्तुं शक्यन्ते। एवं संस्कृतभाषाधिग्रहणाय सर्वथा उपयुक्तमेतत् स्थानम्।

    ...view full instructions

    'प्राप्तुम्' इत्यत्र क∶ प्रत्यय∶ वर्तते?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद - 'प्राप्तुम्' यहाँ कौन-सा प्रत्यय है?

    स्पष्टीकरण - 

    शब्द - 'प्राप्तुम्'

    प्रत्यय - तुमुन् 

    धातु - 'प्र' उपसर्ग पूर्वक आप् धातु 

    सूत्र - ‘तुमुन्ण्वुलौ क्रियायां क्रियार्थायाम्’ सूत्र से क्रियार्थ क्रिया अर्थात् चतुर्थी विभक्ति के अर्थ में प्रयुक्त क्रिया में तुमुन् प्रत्यय होता है। ‘राम पीने के लिए पानी लाता है।’ यहाँ क्रियार्था क्रिया पीने के लिए है। अतः यहाँ ‘पा’ धातु से 'तुमुन्' प्रत्यय होगा। 'तुमुन्' प्रत्यय में ‘हलन्त्यम्’ से ‘न्’ और ‘उपदेशेऽजनुनासिक’ से ‘उ’ का लोप हो ‘तुम्’ पद शेष बचता है जो धातु से जुड़ता है। अतः 'पा + तुमुन् + पातुम्।' 

    उदाहरण -

    • स्थातुम् - स्था + तुमुन्
    • कर्तुम्  - कृ + तुमुन् 
    • रक्षितुम् - रक्ष् + तुमुन्
    • हन्तुम् - हन् + तुमुन्
    • जेतुम् - जि + तुमुन्
    • प्राप्तुम् - प्र + आप् + तुमुन्

     

    अतः स्पष्ट है कि 'प्राप्तुम्' में तुमुन् प्रत्यय है।

    Additional Information

    प्रत्यय:- ‘प्रति’ उपसर्ग पूर्वक ‘इण्’ धातु से ‘अच्’ प्रत्यय होकर ‘प्रत्यय’ पद निष्पन्न होता है। जिसका अर्थ होता है वे शब्द या शब्दांश जो अन्य शब्द के अन्त में जुड़कर नये सार्थक शब्दों का निर्माण करते हैं, प्रत्यय कहलाते हैं। जैसे - गम् + क्त्वा = गत्वा।

    प्रत्यय पाँच प्रकार के होते हैं-

    नाम

    परिभाषा

    उदाहरण

    विभक्ति

    मूल धातु या प्रातिपदिक से पद बनाने के लिये जुड़ते है। सुप् और तिङ्ग इनके अन्तर्गत आते हैं।

    पठ् + तिप् = पठति

    राम + सु = रामः

    कृत्

    धातु के अन्त में जुड़ते हैं।

    धृ + क्तिन् = धृति

    तद्धित

    शब्दों के अन्त में जुड़ते हैं।

    श्रेष्ठ + तमप् = श्रेष्ठतम्

    स्त्रीप्रत्यय

    पुं. स्त्री. में परिवर्तित करने के लिए जुड़ता है।

    बालक + टाप् = बालिका

    धातु-अवयव

    प्रत्यय से पूर्व जुड़ने वाला प्रत्यय होता है।

    पठ् + णिच् + तिप् = पाठयति

    पठ् + णिच् + शतृ = पाठयन्

  • Question 6
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत-

    रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा। या घटना प्रवृत्ता तां विवृणोति इतिहासः। किन्तु पुराणं तथा न। भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र। पुराणेषु अपि क्वचित् ऐतिहासिकाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति इति तु अन्यद् एतत्। इतिहासग्रन्थे तु यत् वर्ण्यते तत् समग्रं वास्तविकं भवति। वर्णनादिषु कविकल्पना स्यात् चेदपि वृत्तं तु वास्तविकमेव। रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि। किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। येन कथा वर्ण्यते विस्तरेण, सः सर्वोऽपि ग्रन्थराशिः पुराणतुल्यः एव इति तेषां मतम् अस्ति। अतः ते रामायणस्य ऐतिहासिकताविषये प्रमाणम् अपेक्षन्ते। तद्विषये मान्येन पुष्करभटनागरवर्येण कश्चन सफलः प्रयासः कृतः अस्ति। आधुनिकं तन्त्रांशम् उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति।

    ...view full instructions

    रामायणम् किम्?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद – रामायण क्या है ?

    स्पष्टीकरण – गद्यांश में उल्लिखित है – ‘‘रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा।’ अर्थात् 'रामायण इतिहास है पुराण नहीं है ऐसा भारत वासियों का विश्वास है’ 


    Additional Information

    • श्रद्धा - विश्वास 
    • पुराणम् - पुराण 
  • Question 7
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत-

    रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा। या घटना प्रवृत्ता तां विवृणोति इतिहासः। किन्तु पुराणं तथा न। भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र। पुराणेषु अपि क्वचित् ऐतिहासिकाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति इति तु अन्यद् एतत्। इतिहासग्रन्थे तु यत् वर्ण्यते तत् समग्रं वास्तविकं भवति। वर्णनादिषु कविकल्पना स्यात् चेदपि वृत्तं तु वास्तविकमेव। रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि। किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। येन कथा वर्ण्यते विस्तरेण, सः सर्वोऽपि ग्रन्थराशिः पुराणतुल्यः एव इति तेषां मतम् अस्ति। अतः ते रामायणस्य ऐतिहासिकताविषये प्रमाणम् अपेक्षन्ते। तद्विषये मान्येन पुष्करभटनागरवर्येण कश्चन सफलः प्रयासः कृतः अस्ति। आधुनिकं तन्त्रांशम् उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति।

    ...view full instructions

    पुराणेषु का कल्पते?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद – पुराणों में क्या कल्पित है ?

    स्पष्टीकरण – गद्यांश में उल्लिखित है – ‘भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र।’ अर्थात् 'वहाँ (पुराण में) भक्ति, श्रद्धा आदि के उत्पादन के लिए कथा की कल्पना की जाती है’ 
    Additional Information

    • उत्पादनाय - उत्पन्न करने के लिए 
    • कल्पते - कल्पना की जाती है  
    • तत्र - वहाँ
  • Question 8
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत-

    रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा। या घटना प्रवृत्ता तां विवृणोति इतिहासः। किन्तु पुराणं तथा न। भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र। पुराणेषु अपि क्वचित् ऐतिहासिकाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति इति तु अन्यद् एतत्। इतिहासग्रन्थे तु यत् वर्ण्यते तत् समग्रं वास्तविकं भवति। वर्णनादिषु कविकल्पना स्यात् चेदपि वृत्तं तु वास्तविकमेव। रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि। किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। येन कथा वर्ण्यते विस्तरेण, सः सर्वोऽपि ग्रन्थराशिः पुराणतुल्यः एव इति तेषां मतम् अस्ति। अतः ते रामायणस्य ऐतिहासिकताविषये प्रमाणम् अपेक्षन्ते। तद्विषये मान्येन पुष्करभटनागरवर्येण कश्चन सफलः प्रयासः कृतः अस्ति। आधुनिकं तन्त्रांशम् उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति।

    ...view full instructions

    रामायणमहाभारतयोः कस्मिन् विषये कदापि पारम्परिकाणां न सन्देहः?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद – रामायण और महाभारत के किस विषय में कभी भी परंपरिकों का संदेह नहीं हुआ?

    स्पष्टीकरण – गद्यांश में उल्लिखित है – ‘रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि।’ अर्थात् 'रामायण और महाभारत के ऐतिहासिकता के विषय में कभी भी परंपरिकों का संदेह नहीं हुआ’ 


    Additional Information

    • रामायणमहाभारतयोः - रामायण और महाभारत के
    • ऐतिहासिकताविषये  - ऐतिहासिकता के विषय में
    • पारम्परिकाणां - परंपरिकों का
  • Question 9
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत-

    रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा। या घटना प्रवृत्ता तां विवृणोति इतिहासः। किन्तु पुराणं तथा न। भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र। पुराणेषु अपि क्वचित् ऐतिहासिकाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति इति तु अन्यद् एतत्। इतिहासग्रन्थे तु यत् वर्ण्यते तत् समग्रं वास्तविकं भवति। वर्णनादिषु कविकल्पना स्यात् चेदपि वृत्तं तु वास्तविकमेव। रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि। किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। येन कथा वर्ण्यते विस्तरेण, सः सर्वोऽपि ग्रन्थराशिः पुराणतुल्यः एव इति तेषां मतम् अस्ति। अतः ते रामायणस्य ऐतिहासिकताविषये प्रमाणम् अपेक्षन्ते। तद्विषये मान्येन पुष्करभटनागरवर्येण कश्चन सफलः प्रयासः कृतः अस्ति। आधुनिकं तन्त्रांशम् उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति।

    ...view full instructions

    रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्त्विकाः एव इति केन निरूपिताः?
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद – रामायण में वर्णित खगोलीय घटनाओं को वास्तविक ही है ऐसा किसके द्वारा निरूपित किया गया है?

    स्पष्टीकरण – गद्यांश में उल्लिखित है – ‘आधुनिकं तन्त्रांशम् उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति। अर्थात् आधुनिक तन्त्र का उपयोग करके उन्होंने (पुष्कर भटनागर नेरामायण में वर्णित खगोलीय घटनाओं को वास्तविक ही है ऐसा प्रमाण के साथ निरूपित किया है।


    Additional Information

    • पुष्करभटनागरवर्येण - पुष्कर भटनागर के द्वारा 
    • भाष्करेण - भाष्कर के द्वारा 
    • विदूषा - विद्वानों के द्वारा 
    • मानवेन  - मनुष्य के द्वारा 
  • Question 10
    5 / -1

    Directions For Questions

    निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत-

    रामायणम् इतिहासः, न तु पुराणम्’ इति हि भारतीया श्रद्धा। या घटना प्रवृत्ता तां विवृणोति इतिहासः। किन्तु पुराणं तथा न। भक्तिश्रद्धादीनाम् उत्पादनाय कथा कल्पते तत्र। पुराणेषु अपि क्वचित् ऐतिहासिकाः अंशाः समाविष्टाः भवन्ति इति तु अन्यद् एतत्। इतिहासग्रन्थे तु यत् वर्ण्यते तत् समग्रं वास्तविकं भवति। वर्णनादिषु कविकल्पना स्यात् चेदपि वृत्तं तु वास्तविकमेव। रामायणमहाभारतयोः ऐतिहासिकताविषये पारम्परिकाणां न सन्देहः कदापि। किन्तु आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। येन कथा वर्ण्यते विस्तरेण, सः सर्वोऽपि ग्रन्थराशिः पुराणतुल्यः एव इति तेषां मतम् अस्ति। अतः ते रामायणस्य ऐतिहासिकताविषये प्रमाणम् अपेक्षन्ते। तद्विषये मान्येन पुष्करभटनागरवर्येण कश्चन सफलः प्रयासः कृतः अस्ति। आधुनिकं तन्त्रांशम् उपयुज्य सः रामायणे वर्णिताः खगोलीयघटनाः वास्तविकाः एव इति सप्रमाणं निरूपितवान् अस्ति।

    ...view full instructions

    के इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने असमर्थाः सन्ति
    Solution

    प्रश्न का अनुवाद – कौन लोग इतिहास पुराण में अन्तर जानने में असमर्थ हैं?

    स्पष्टीकरण – गद्यांश में उल्लिखित है – ‘आधुनिकाः इतिहासपुराणयोः भेदस्य अवगमने (ज्ञातुम्) असमर्थाः सन्ति। अर्थात् आधुनिक लोग इतिहास पुराण में अन्तर जानने में असमर्थ हैं।


    Additional Information

    • पौराणिकाः - पुराने लोग 
    • आधुनिकाः - आजकल के लोग 
    • विद्वान्सः - विद्वान् 
    • मानवाः - मनुष्य
Self Studies
User
Question Analysis
  • Correct -

  • Wrong -

  • Skipped -

My Perfomance
  • Score

    -

    out of -
  • Rank

    -

    out of -
Re-Attempt Weekly Quiz Competition
Self Studies Get latest Exam Updates
& Study Material Alerts!
No, Thanks
Self Studies
Click on Allow to receive notifications
Allow Notification
Self Studies
Self Studies Self Studies
To enable notifications follow this 2 steps:
  • First Click on Secure Icon Self Studies
  • Second click on the toggle icon
Allow Notification
Get latest Exam Updates & FREE Study Material Alerts!
Self Studies ×
Open Now